Türkiye’nin Serbest Ticaret Anlaşmaları

Selen KUMBASAR

 İSTANBUL

 

SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI ( Free Trade Agreements )

İki ya da daha fazla ülke arasında ticareti etkileyen tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılarak, taraflar arasında bir serbest ticaret alanı oluşturulmasını sağlayan, ancak taraf ülkelerin üçüncü ülkeler ile ticaretlerinde mevcut ulusal düzenlemelerini sürdürmesine izin veren anlaşmalardır. STA’ ların kapsamına sadece mallar girmektedir. Üretim faktörlerinin serbest dolaşımı anlaşmaların kapsamı dışındadır. NAFTA ve EFTA bu anlaşmalara örnek olarak verilebilir.

STA anlaşmaları Armonize Mal Tanımlaması ve Kodlama Sistemi’nin 25-97 fasıllarıarasında yer alan ve az sayıdaki istisnalar dışında tüm sanayi ürünlerini kapsayan malların serbest dolaşımı, 1-24 fasıllar arasında yer alan tarım ürünleri ticaretinin ise ülkelerin tarım politikaları elverdiği ölçüde tavizli bir şekilde yapılmasını öngörmektedir. Sanayi mallarının serbest dolaşımı çeşitli listeler halinde geçiş dönemlerine bağlanmıştır.

AB’nin Ortak Ticaret Politikası’na uyum bağlamında Gümrük Birliği’nin bir gereği olarak akdedilen ve bundan sonra akdedilecek olan serbest ticaret anlaşmaları , sürdürülebilir ihracat artışını sağlamaya yönelik en önemli araçlardan biri olma niteliğinin yanı sıra Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca sürdürülmekte olan Komşu ve Çevre Ülkeler, Afrika Ülkeleri, Asya-Pasifik Ülkeleri, Kuzey Amerika Ülkeleri ve Latin Amerika Ülkeleri ile ticari ve ekonomik ilişkileri geliştirmeye yönelik stratejilerin de en temel unsurlarından birisini oluşturmaktadır.

Bu bağlamda Türkiye tarafından akdedilen serbest ticaret anlaşmalarının sağlayacağı katkılar aşağıdaki gibi özetlenmektedir:

  • Tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılması suretiyle, dış ticaretin, Batı Avrupa pazarlarına olan bağımlılığının azaltılarak, bölgesel dağılımında yeni açılımların sağlanması,

  • İhracatın, ürün bazında çeşitlendirilmesi ve miktar bazında artırılması,

  • Taraf ülkelere iktisadi ve ticari işbirliğinin geliştirilmesi, Türk müteşebislerin, Avrupa-Akdeniz Serbest Ticaret Alanı gibi, bölgesel bütünleşmelerin dışında kalmamaları,

  • Karşılıklı yatırımların artırılması ve müşterek teşebbüsler (joint venture) için uygun ortamın sağlanması,

  • İhracatçıların, başta komşu ve çevre ülkeler olmak üzere, hedef pazarlara giriş imkanlarının artırılması,

  • İhracatçıların üçüncü ülke pazarlarına, AB ülkelerinin müteşebbisleri ile eşit şartlarda rekabet edebilmesinin temini,

  • Tanınan tercihler sayesinde, ihracatçılar partner ülke pazarında üçüncü ülkelere nazaran rekabet avantajı elde etmesi ve partner ülkelerin ara malı ve nihai mamullerini Türkiye’den tedarik etmelerinin temin edilmesi,

  • Türkiye’nin uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkıda bulunulması.

Bu çerçevede, Türkiye’nin EFTA ülkeleri ile STA imzalanmasına yönelik olarak 1990 yılında başlattığı müzakereler, 1991 yılında Anlaşma’nın imzalanması ile sonuçlandırılmıştır. MDAÜ’lerle STA akdetme girişimleri se 1992 yılından itibaren başlamıştır. Türkiye’nin tercihli ticaret anlaşmaları üstlenme süreci aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.

1/95 sayılı OKK’nın taraflar arasında ortak bir ticaret politikası uygulanmasını gerektirmesi, AB’nin akdetmiş olduğu tercihli ticaret anlaşmalarına paralel olarak, 1996 yılından itibaren Türkiye’nin serbest ticaret anlaşması imzalamaya yönelik müzakerelerine ivme kazandırmıştır.

AB’nin tercihli gümrük rejimine uyum çerçevesinde, EFTA ile akdedilen STA’yı takiben, 1997-2000 yılları arasında yürürlük sırasına göre, İsrail, Romanya, Litvanya, Macaristan, Estonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Bulgaristan, Polonya, Slovenya ve Letonya ile serbest ticaret anlaşmları akdedilmiştir.

Söz konusu ülkelerle karşılıklı ticarette, sanayi malları itibariyle gümrük vergileri, belirli bir indirim takvimi dahilinde tedricen kaldırılmıştır. Tarım ürünlerinde ise, seçilmiş ürünlerde tarife kontenjenı (Tarife kontenjanı çerçevesinde taviz tanınan üründe, tarife indirimi veya muafiyeti belirli bir miktar veya değerle sınırlı olarak tanınmakta olup, kontenjanın üzerindeki ithalatta ise 3. ülkelere uygulanan (MFN) gümrük vergisi tahsil edilmektedir.) kapsamında veya tarife kontenjansız olarak, gümrük vergisi muafiyetli veya indirimli karşılıklı tavizler tanınmıştır.

TERCİHLİ TİCARET ANLAŞMALARININ ÜSTLENİLMESİ SÜRESİ

ANLAŞMA İMZALANAN ÜLKELER

MÜZAKERE AŞAMASINDA OLAN ÜLKELER

STA İÇİN GİRİŞİMDE BULUNULAN ÜLKELER

Avrupa Birliği

Faroe Adaları

Meksika

EFTA

Lübnan

Güney Afrika

İsrail

Ürdün

Cezayir

Makedonya

Körfez Birliği

Sırbistan

Hırvatistan

Şili

Kosova

Bosna ve Hersek

Karadağ

ASEAN

Filistin

Ukrayna

MERCOSUR

Tunus

Afrika-Karayip-Pasifik Ülkeleri

Fas

Suriye

Mısır

Arnavutluk

Türkiye 2006 yılı sonu itibariyle 21 adet tercihli ticaret anlaşması akdetmiştir. Ancak, Litvanya, Macaristan, Estonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya, Slovenya ve Letonya 1 Mayıs 2004 tarihinde, Bulgaristan ve Romanya ise, 1 Ocak 2007 tarihinde AB’ye tam üye olduklarından, söz konusu ülkelerle mevcut STA’lar anılan tarihlerden feshedilmiş olup, bu ülkelerle tercihli ticaret, Türkiye-AB ortaklık ilişkisi temelinde yürütülmektedir.

Diğer taraftan, Batı Balkan Ülkeri (Arnavutluk, Makedonya, Hırvatistan, Bosna ve Hersek, Sırbistan, Karadağ ve Kosova ), Türkiye’nin Batı Balkan Bölgesi ile yakın ilişkisi, diğer bir ifadeyle, bölge ülkeleriyle köklü tarihi, sosyal ve kültürel bağlarının yanı sıra bölgedeki tcaret ve yatırım fırsatları nedeniyle diğer öncelikli alanı tercih etmiştir. Bu meyanda, sırasıyla Makedonya ( Eylül 2000 ), Hırvatistan ( Temmuz 2003 ) ve Bosna ve Hersek ( Temmuz 2003 ) ile STA uygulamaya konulmuş olup, Arnavutluk ile STA ise, 22 Aralık 2006 tarihinde Tiran’da imzalanmıştır. Batı Balkan Ülkelerinden Karadağ ile ilk tur görüşmeler 2007 yılı Mayıs ayı içerisinde gerçekleştirilmiştir.

Türkiye son dönemde, Barselona süreci olarak da adlandırılan Avrupa-Akdeniz Ortaklığı’na taraf Akdeniz ülkeleriyle yürüttüğü STA müzakerelerinde kayda değer ilerlemeler sağlamıştır.

Avrupa-Akdeniz Ortaklığı; 27-28 Kasım 1995 tarihlerinde Barselona’da yapılan ve Türkiye’nin de katıldığı Avrupa-Akdeniz Dışişleri Bakanları Konferansı’nda kabul edilen Barselona Deklarasyonu’na (AB, Türkiye, Cezayir, Fas, Tunus, Mısır, Lübnan, Suriye, Ürdün, Filistin, İsrail, Malta ve Kıbrıs Rum yönetimi tarafından imzalanmıştır.) dayanmaktadır. Barselona Deklarasyonu ile 2010 yılına kadar Avrupa-Akdeniz Serbest Ticaret Alanı’nın oluşturulması hedeflenmektedir. Böyle bir bütünleşmenin dışında kalınması bakımından, Akdeniz ülkeleriyle Türkiye arasında STA akdedilmesi önem taşımaktadır.

Bu kapsamda, İsrail ile 1 Mayıs 1997 tarihinden bu yana yürürlükte olan STA’ya ilave olarak,Türkiye; Akdeniz ülkeleriyle tercihli ticaret anlaşmaları akdedilmesi yönündeki ilkteşebbüslerine 1997 yılından itibaren başlamıştır. Bununla beraber, Akdeniz ülkeleriyle STA müzakerelerinde ancak 2003 yılından itibaren kayda değer gelişmeler yaşanmış ve sırasıyla Filistin, Tunus, Fas, Suriye ve Mısır ile akdedilen Anlaşmalar yürürlüğe girmiştir.

Öte yandan, Lübnan ve Ürdün ile sırasıyla Temmuz 2003 ve Haziran 2005 tarihlerinde başlayan STA müzakereleri halen devam etmektedir. Faroe Adaları ( Akdeniz-Avrupa Serbest Ticaret Alanı’na dahildir. ) ile 6-7 Mart 2000 tarihinde Ankara’da müzakereler başlatılmıştır.

Akdeniz ülkeleriyle STA ağının tamamlanması sürecinde ayrıca, Türkiye’nin müteaddit girişimlerine ve AB ile Cezayir arasında akdedilen Avrupa-Akdeniz Ortaklık Anlaşması’nda yer verilen ve anılan ülkeyi Türkiye ile STA akdetmeye devet eden Topluluk Deklarasyonu’na rağmen, söz konusu ülke ile halen STA müzakereleri başlatılamamıştır.

AB ile Cezayir arasında 22 Nisan 2002 tarihinde imzalan Avrupa-Akdeniz Ortaklık Anlaşması 1 Eylül 2005 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Anlaşma’nın yürülüğe girmesiyle beraber, AB, Suriye hariç, Barselona Sürecine taraf bütün ülkeler ile STA ağını tamamlamıştır. Suriye ile AB arasında 19 Ekim 2004 tarihinde parafe edilen Avrupa-Akdeniz Ortalık Anlaşması ise halen imzalanmamıştır.

Diğer tarafan, 30 Mayıs 2005 tarihinde imzalanan Çerçeve anlaşması kapsamında, 2005 yılı Kasım ayından itibaren Körfez İşbirliği konseyi ( üyeleri; Suudi Arabistan, Bahreyn, Katar, Umman, Birleşik Arap Emirlikleri ve Kuveyt’tir. Söz konusu ülkeler arasında Gümrük Birliği mevcuttu.KİK) ile STA müzakereleri başlamış olup, ilk tur müzakereler 14 Nisan 2006 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. KİK ile AB arasındaki STA müzakereleride halen devam etmektedir.

Yukarıda ifade edilen ülkelerin yanı sıra Meksika, Şili, güney Afrika ve MERCOSUR(Brezilya, Arjantin, Paraguay, Uruguay ve Venezüella) ile de STA imzalanması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, Meksika, Şili ve Güney Afrika Cumhuriyeti ile araştırıcı mahiyette teknik görüşmeler yapılmıştır. AB’nin sırasıyla Güney Afrika Cumhuriyeti(1 Ocak 2000), Meksika (1 Temmuz 2000) ve Şili ( 1Şubat 2003 ) ile tercihli ticaret anlaşmaları yürürlüğe girmiş, MERCOSUR ile müzakereleri ise devam etmektedir.

Diğer taraftan, AB ile Afrika-Karayip-Pasifik (AKP) ülkeleri arasında 23 Haziran 2000 tarihinde Cotonou’da (Benin) imzalanan Cotonou Anlaşması, AB-AKP ilişkilerinin 1975 yılından beri temelini oluşturan Lome Konvnsiyonu ‘nun yerine geçmiştir. Cotonou Anlaşması ile taraflar; karşılıklı tavizlerin tanındığı DTÖ kurallarıyla uyumlu Ekonomik Ortaklık Anlaşmaları(EOA) akdedilmesine yönelik müzakerelere Eylül 2002’de başlamayı ve söz konusu müzakereleri 31 Aralık 2007 tarihine kadar tamamlamayı taahhüt etmiştir. Taraflar 27 Eylül 2002 tarihinden itibaren EOA müzakerelerine başlamıştır. Söz konusu Anlaşmaların 2007 yılı sonuna kadar imzalanması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, Türkiye de 36 Afrika ülkesini STA imzalamaya davet etmiştir.

Avupa Komisyonu’nun 22 Ocak 2007 tarihinde Konsey’den yetki almasını takiben, AB ile Ukranya arasında serbest ticaret alanı oluşturulmasını da içeren yeni bir istikrar ve Ortaklık Anlaşması imzalanmasına yönelik müzakereler 5 Şubat 2007 tarihinde başlatılmıştır.

Bu çerçevede, Türkiye de 29 Haziran 2007 tarihinde Ukranya ile STA müzakerelerinin başlatılmasına hazırlık mahiyetinde bir toplantı gerçekleştirilmiştir.

AB; gelecek dönemde Latin Amerika’dan Orta Amerika Ortak Pazarı(Common Market of Central America), Asya’dan ASEAN, Güney Kore( ilk tur STA müzakereleri 7-11 Mayıs 2007 tarihinde gerçekleştirilmiştir) ve Hindistan ile STA müzakerelerini başlatmayı planlamaktadır. AB, ayrıca daha sonraki aşamada, Rusya’nın DTÖ’ye üye olmasını takiben bu ülke ile STA müzakerelerine başlamayı öngörmektedir.

Türkiye’nin 2007 yılı Mart ayı itibariyle üçüncü ülkelerle akdettiği STA’lar ile söz konusu anlaşmalar kapsamında indirim takvimine tabi sanayi mallarında gümrük vergilerinin tamamen sıfırlanacağı tarihler aşağıdaki Tablo’dagösterilmektedir.

SERBEST TİCARET ANLAŞMALARININ YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ SÜRECİ

ÜLKLER

İMZA TARİHİ

YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ TARİHİ

T.C. RESMİ GAZETESİ TARİH/SAYI

SANAYİ ÜRÜNLERİNDE GÜMRÜK VERGİLERİNİN SIFIRLANDIĞI TARİH

EFTA

10.12.1991

01.04.1992

18.04.1992/21203 (MÜKERRER)

01.01.1996

İsrail

14.03.1996

01.05.1997

18.07.1997/23053(MÜKERRER

01.01.2000

Makedonya

07.09.1999

01.09.2000

25.07.2000/24120

01.01.2008

Hırvatistan

13.03.2002

01.07.2003

27.05.2003/25120

01.01.2007

Bosna ve Hersek

03.07.2002

01.07.2003

05.05.2003/25099

01.01.2007

Filistin

20.07.2004

01.06.2005

18.04.2005/25790 (MÜKERRER)

01.06.2005

Tunus

25.11.2004

01.07.2005

10.05.2005/25811 (MÜKERRER)

01.07.2014

Fas

07.04.2004

01.01.2006

28.12.2004/25684 (MÜKERRER)

01.01.2015

Suriye

22.12.2004

01.01.2007

06.11.2006/26338 (MÜKERRER)

01.01.2019

Mısır

27.12.2005

01.03.2007

30.01.2007/26419 (MÜKERRER)

01.01.2020

Arnavutluk

22.12.2006

Yürürlük tarihinden itibaren 5.yılın başında


STA AKDEDİLEN VE AKDEDİLECEK ÜLKELER İLE GERÇEKLEŞTİRİLEN TİCARET

AB’ye 1 Mayıs 2004 tarihinde tam üye olmaları dolayısıyla, Litvanya, Macaristan, Estonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya, Slovenya, Letonya ile akdedilen sekiz adet STAile AB ‘ye 1 Ocak 2007 tarihinde tam üye olmaları dolayısıyla Romanya ve Bulgaristan ile akdedilen STA’lar sona ermiş. Söz konusu ülkelerle ticari ilişkiler anılan tarihten itibaren Gümrük Birliği kapsamında yürütülmektedir.

Buna göre, Türkiye’nin, 2006 yılı Mayı ayı itibariyle 10 adet Serbest Ticaret Anlaşması yürürlükte olup, Arnavutluk ile imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması’na dair iç onay süreci devam etmektedir.

STA imzalanan ülkeler (STA imzalanan ülkeler kapsamında; EFTA Ülkeleri, İsrail, Makedonya, Hırvatistan, Bosna ve Hersek, Filistin, Tunus, Fas, Suriye, Mısır ve Arnavutluk’un yanı sıra, 1 Ocak 2007’den itibaren AB’ye tam üye oldukları dikkate alınarak, Romanya ve Bulgaristan da dikkate alınmıştır.), 2005 verilerine göre; 205 milyonluk toplm nüfusa ve toplamda 1.194 milyar dolara ulaşan GSYİH büyüklükleri ile 366 milyar dolar ihracat ve 378 milyar dolar ithalat yapmışlardır. Söz konusu ülkelerin dünya dış ticaretinde toplam payları %4.72ye ulaşmaktadır.

2005 yılı verilerine göre; Türkiye, oluşturduğu Gümrük Birliği ve STA ağı ile dünya GSYİH’nin %33’ünü, dış ticaretinin %22’sini (AB-25 içi ticaret hariç) karşılayan ve dünya nüfusunun %10’unu temsil eden ülkeler ile tercihli ticaret ilişkisi tesis etmiş bulunmaktadır.

Diğer taraftan, STA akdedilmesi amacıyla müzakerelre başlanan veya girişimde bulunulan ülkeler, 2005 yılı verilerine göre; 744 milyonluk toplam nüfusa ve 3 trilyon dolara ulaşan GSYİH toplam büyüklükleri ile 946 milyar dolar ihracat ve 705 milyar dolar ithalat gerçekleştirmiş olup, dünya dış ticaretindeki toplam payları %10’u aşmaktadır.

İmzalanan STA’lar ve AB ile mevcut Gümrük Birliği’ne ilave olarak, STA müzakereleri veya hazırlıkları halen devam eden ülkelerle anlaşmalar tamamlandığı takdirde, dünya GSYİH’nin %40’ını, dış ticaretinin %33’ünü karşılayan ve dünya nüfusunun %22’sini temsl eden 101 ülke ile dış ticaretin tercihli rejim çerçevesinde işlemesi söz konusu olacaktır.

STA imzalan ülkelerle 1996-2006 döneminde ticaretin gelişimine bakıldığında, aşağıdaki tespitlere ulaşılmaktadır.

Türkiye’nin toplam ihracatı %267, ithalatı ise, %215 oranında artarken, STA imzalanan ülkelerle, ihracat %376, ithalat ise %264 oranında artış kaydetmiştir. 1996-2006 döneminde, söz konusu ülkelere 2 milyar dolar olan ihracat 9,6 milyar dolara, bu ülkelerden ithalat ise, 2,9 milyar dolardan 10,5 milyar dolara ulaşmıştır. Anılan ülkelerin toplam ihracat içerisindeki payı %8,7’den %11,2’ye, ithalattaki payı ise, %6,6’dan %7,3’e yükselmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranları, yıllar itibariyle dalgalanmakla beraber, 1996 yılında %69 iken, 1999 yılında %109’a kadar yükselmiş, 2005 yılında %81, 2006 yılında ise %91 olarak gerçekleşmiştir.

STA imzalanan ülkeler arasında, 2006 yılı ikili ticaret hacmine göre, sırasıyla EFTA, Romanya, Bulgaristan ve İsrail, Türkiye’nin en büyük ticaret ortaklarıdır.

Diğer taraftan, 2006 verilerine göre, EFTA, Romanya ve Bulgaristan ile ikili ticaret dengesi anılan ülkeler lehine, buna mukabil, İsrail, Mısır, Suriye, Fas, Tunus, Hırvatistan, Makedonya, Arnavutluk, Bosna ve Hersek ve Filistin ile ikili ticaret dengesi Türkiye lehine fazla vermektedir.

STA imzalanan ülkelere 1996-2006 dönemindeki ihracat artış hızının en yüksek olduğu ilk beş ülkeyi, sırasıyla Fas, Bulgaristan, Hırvatistan, Romanya ile Bosna ve Hersek oluşturmuştur. Örneğin , STA’nın yürürlüğe girdiği ilk yıl olan 2006 yılında Fas’a ihracat bir önceki yıla göre %49 artış kaydetmiştir.

TÜRKİYE, AB VE TÜRKİYE’NİN STA İMZALADIĞI VE İMZALAMAYI AMAÇLADIĞI ÜLKELERE İLİŞKİN MUKAYESELİ VERİLER(2005)

A

B

C

D

E

F

G

Türkiye

Türkiye’nin STA İmzaladığı Ülkeler (*)

Türkiye’nin STA İmzalamak İstediği Ülkeler

AB – 25 (**)

Toplam (A+B+C+D)

Dünya (**)

Toplam / Dünya (E/F) (%)

Nüfus(***) (milyon)

72

205

744

459

1.408

6.528

22

GSYİH (milyar $)

362

1,185

3.005

13.446

17.636

44.433

40

İhracat (milyar $)

73

365

946

1.331

2.643

7.733

34

İthalat(milyar $)

117

375

707

1.464

2.547

8.093

31

(*) Bulgaristan ve Romanya dahil.

(**) AB-25 içi ticaret hariç tutulmuş, Bulgaristan ile Romanya dahil edilmemiştir.

(***) 2006 yılı yıl ortası nüfusu.

Kaynak: DTM ve TÜİK ( Türkiye verileri), DTÖ ( ticaret akamları), IMF(GSYİH), US Census Bureau (nüfus rakamları).

Yukarıdaki tabloda yer alan verilere göre, Türkiye, STA yapmayı hedeflediği ülkelerle Anlaşmalarını tamamlayıp yürürlüğe koyduğu takdirde, dünya nüfusunun %22’sine, dünya GSYİH’nin %40’na dünya ithalatının %31’ine ve dünya ihracatının %34’üne sahip geniş bir pazara tercihli giriş imkanına sahip olacaktır. Aynı zamanda, bu ülkelere de kendi pazarını açarak önemli bir ticari enregrasyonu gerçekleştirmiş olacaktır.

Dış ticaret rakamları, serbest ticaret anlaşmalarının Türkiye’nin dış ticaret üzerinde ticaret artırıcı etki yarattığını ortaya koymaktadır. STA imzalanan ülkelerin, 2006 yılında Türkiye’nin toplam ihracat ve ithalatındaki payları, sırasıyla %9,6 ve %9,1 olarak gerçekleşmiştir. Anılan ülkelerle ticaret hacmi, 2006 yılında bir önceki yıla göre %22 (genel ticaretteki artış %17) oranında artış kaydetmiştir.

Serbest ticaret anlaşmalarının, gümrük tarifelerinin kaldırılması nedeniyle, üçüncü ülkeler alehine yarattıkları ticaret saptırıcı etkileri, ticaretin taraflar arasında yapılmasını cazip kılmakta, diğer bir ifadeyle, anlaşmanın, taraf ülke mallarına sağladığı taviz marjı dolayısıyla, bundan istifade etmeyen üçüncü ülke mallarına karşı rekabet avantajı elde edilmektedir.

STA AKDEDİLEN,MÜZAKERELERİ SÜREN VEYA

BAŞLATILMASI YÖNÜNDE ÇABA SARFEDİLEN ÜLKELERLE TİCARET(2003-2008-5)

2003

2004

2005

2006

2007

2007/6

2008/6

03/04

04/05

05/06

06/07

07-05/08-05

03/07

STA AKDEDİLEN ÜLKELERLE TİCARET*

İhracat

3.052

3.798

4.643

5.443

5.332

3.407

5.876

24,4

22,2

17,2

-2,0

72,5

74,7

İthalat

4.494

5.267

5.914

5.872

8.803

3.723

5.192

17,2

12,3

-0,7

49,9

39,5

95,9

Hacim

7.546

9.065

10.557

11.315

14.135

7.130

11.068

20,1

16,5

7,2

24,9

55,2

87,3

Denge

-1.442

-1.469

-1.271

-429

-3.471

-316

684

Toplam İhracattaki Payı (%)

6,5

6,0

6,3

6,4

5,0

6,9

8,5

Toplam İthalattaki Payı (%)

6,5

5,4

5,1

4,2

5,2

4,8

4,9

Toplam Ticarette Payı (%)

7,8

5,7

5,5

5,0

5,1

5,6

6,3

STA ONAY PROSEDÜRÜ /MÜZAKERELERİ SÜREN VEYA BAŞLATILMASI YÖNÜNDE ÇABA SARFEDİLEN ÜLKELERLE TİCARET

İhracat

4.826

6.342

7.888

9.839

13.895

4.362

8.751

31,4

24,4

24,7

41,2

100,6

41,2

İthalat

9.150

14.219

17.982

21.315

27.492

4.335

6.411

55,4

26,5

18,5

29,0

47,9

29,0

Hacim

13.976

20.561

25.870

31.154

41.387

8.697

15.162

47,1

25,8

20,4

32,8

74,3

32,8

Denge

-4.324

-7.877

-10.094

-11.476

-13.597

27

2.340

Toplam İhracattaki Payı (%)

10,2

10,1

10,7

11,5

13,0

8,8

12,7

Toplam İthalattaki Payı (%)

13,2

14,6

15,4

15,4

16,2

5,6

6,1

Toplam Ticarette Payı (%)

12,0

12,8

13,6

13,9

14,9

6,9

8,7

AVRUPA BİRLİĞİ İLE TİCARET

İhracat

24.484

34.451

38.394

44.004

60.397

28.405

34.848

40,7

11,4

14,6

37,3

22,7

146,7

İthalat

31.695

45.443

49.220

55.068

68.589

31.901

40.714

43,4

8,3

11,9

24,6

27,6

116,4

Hacim

56.179

79.894

87.614

99.072

128.986

60.306

75.562

42,2

9,7

13,1

30,2

25,3

129,6

Denge

-7.211

-10.992

-10.826

-11.064

-8.192

-3.496

-5.866

Toplam İhracattaki Payı (%)

51,8

54,6

52,3

51,5

56,4

57,3

50,6

Toplam İthalattaki Payı (%)

45,7

46,7

42,1

39,7

40,3

41,3

38,5

Toplam Ticarette Payı (%)

48,2

49,8

46,1

44,2

46,5

47,5

43,3

TÜRKİYE’NİN STA İMZALADIĞI ÜLKELERLE DIŞ TİCARETİNİN GELİŞİMİ

STA akdedilmesi, AB’nin Ortak Ticaret Politikası’na uyum sağlama mükellefiyetnin bir parçasını teşkil etmekle beraber, bu kapsamdaki ülkeler, bilhassa bölgesel dağılımları (Ortadoğu, Karadeniz, Balkanlar, Afrika, Güney Amerika) ve ağırlıklı olarak geçiş ekonomileri olma özellikleri bakımından, gelişen hedef pazarlar olarak ortaya çıkarmaktadırlar. STA’nın bertaraf tarife ve tarife dışı engellerin sağlayacağı karşılıklı pazara giriş kolaylıkları sayesinde, bu ülkelerin dış ticaretteki paylarının önümüzdeki dönemde daha da artacağı değerlendirilmektedir.

TÜRKİYE’NİN STA İMZALADIĞI BAZI ÜLKELERLE DIŞ TİCARETİNİN GELİŞİMİ

1996-2006 Toplam Artış Oranı(%)

İhracat

İthalat

2006 Yılı İhracatın İthalatı Karşılama Oranı(%)

Fas

954

109

321

Bulgaristan

899

351

96

Hırvatistan

689

112

354

Romanya

647

497

89

Bosna ve Hersek

570

277

1.609

Genel Ticaret

267

215

62

Kaynak:DTM

Bugün sadece gelişmiş Batı ülkeleri değil, Çin ve Hindistan gibi büyük ticari ve iktisadi devler de dünya ticaret sahnesinde önemli rakip güçler olarak yer almaktadır. Bu itibarla, ihracatın gerek bölgesel gerek sektörel bağımlılığının azaltılması ve bu meyanda, yeni ve gelişen pazarlara ürünlerimizin rekabetçi fiyatlarla arz edilmesi, Türkiye’nin küresel pazarlarda rekabet gücünün artırılması ve sürdürülebilirliği açısından büyük önem arz etmektedir. Bu çerçevede, üçüncü ülke pazarlarında rekabet gücünün korunması, diğer faktörlerin yanı sıra, Türk ürünlerinin tarife ve tarife dışı engellere maruz kalmadan pazara giriş imkanına sahip olmasıyla mümkün görülmektedir. Bunun en uygun yolu ise, ikili veya çok taraflı tercihli ticaret anlaşmaları yoluyla ilgili ülke pazarlarına erişim artırmaya çalışan diğer ülkelere kıyasla daha avantajlı veya en azından eşit şartlarda imkanı sağlanmasıdır.

KAYNAKÇA

*DTM (EYLÜL 2007), AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE, (ANKARA)

*Serbest Ticaret Anlaşmları

www.dtm.gov.tr

*Dış Ticaret İstatistikleri

www.dtm.gov.tr

*Serbest Ticaret Anlaşmaları

www.ikv.org.tr

Paylaşın

İlişkili Makaleler

About Author

admin